Thiền sư (
zh: 禪師; ;
ja: zenji,
kr: sonsa,
en: zen master) chỉ cho các vị
tì-kheo thông suốt về
toạ thiền. Vào thời
Phật còn tại thế, các vị
A-la-hán đều là những người thông hiểu về tất cả các pháp Thiền. Đến thời
Phật Giáo đại chúng bộ, giữa các vị tỳ kheo sản sinh ra những nhân tài về các chuyên môn như:
Kinh sư (chuyên về
tụng niệm),
Luận sư (chuyên về
luận),
Luật sư (chuyên về giới
luật),
Tam tạng sư (thông suốt về
tam tạng Kinh điển),
Pháp sư (thông hiểu
kinh điển,
thuyết pháp),
Thiền sư, v.v. Trong đó người chuyên tâm tọa Thiền, thông hiểu thiền định thì gọi là
thiền sư (
tiếng pali: Jhàyin).Ở
Trung Quốc, danh hiệu Thiền sư không chỉ dành riêng cho các vị
đại sư, danh đức của
Thiền tông mà các pháp sư, đại sư của các
tông phái khác như
Thiên Thai tông,
Hoa Nghiêm tông,
Tịnh độ tông nhiều lúc cũng được tôn xưng là Thiền sư (với ý nghĩa tôn kính bậc cao tăng, danh đức
Phật giáo):
Huệ Văn Thiền sư (
Tổ sư của Thiên Thai tông),
Huệ Tư Thiền sư (Tổ sư của Thiên Thai Tông),
Đạo Xước Thiền sư (tổ của Tịnh Độ tông), v.v.Trong
Thiền tông, danh hiệu Thiền sư dùng để chỉ cho những vị Thiền tăng đã
tu hành và đạt
Kiến tính,
hoằng hóa và truyền bá Thiền tông. Thường thường các đại sư được ban danh hiệu này sau khi
viên tịch nhưng cũng có nhiều người được mang danh hiệu trong lúc còn giáo hoá. Trong
lịch sử phong kiến Trung Quốc, triều đình và hoàng đế thường ban danh hiệu Thiền sư cho các bậc cao tăng thạc đức (thường là sau khi các vị cao tăng này thị tịch), Đại sư
Thần Tú là người đầu tiên được triều đình Trung Quốc ban danh hiệu Đại Thông Thiền sư sau khi tịch. Thiền sư
Đại Huệ Tông Cảo nổi danh của
Tông Lâm Tế đời
nhà Tống là người đầu tiên được triều đình ban danh hiệu Thiền sư lúc còn sống.Trong
Phật giáo Nam tông, danh từ Thiền sư thường được các
đệ tử dùng để tôn kính gọi các vị sư thực hành
Thiền định tinh tấn và hướng dẫn, dạy các đệ tử thực hành
Thiền Nam Tông như
Tứ Niệm Xứ,
Minh Sát Tuệ, v.v. Vị thiền sư
Nam Tông được nhiều người biết đến là Thiền sư
Ajahn Chah, v.v.Tại
Mỹ và
phương Tây, người ta phân biệt rất rõ về
khái niệm Thiền sư. Zen master được dùng để gọi các vị tăng dạy về đường lối thực hành truyền thống
Thiền tông như
Thiền công án,
thoại đầu,
chỉ quán đả tọa (shikantaza), còn Meditation teacher dùng để chỉ những người dạy
Thiền Định nói chung như
yoga,
tĩnh tâm, v.v. nhưng không thuộc
Thiền tông,
Phật giáo.